پایان نامه مکانیزم های راهبری شرکتی و حق الزحمه حسابرسی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادا

جزئیات و دریافت

1-2 بیان مسئله

شركت ها به عنوان واحدهاي اقتصادي، همواره به دنبال سودآوري و دستيابي به ثروت بيشتر هستند.به علل گوناگوني كه مهمترين آنها جدايي مالكيت از مديريت است، شركت ها علاوه بر وظيفه انجام فعاليت هاي اقتصادي، وظيفه پاسخگويي به افراد بيرون از شركت را نيز بر عهده دارند. بر اساس شواهد تجربي كارآترين شكل پاسخگويي، گزارشگري مالي است. با ورشكستگي شركت هاي بزرگ، نظير: انرون، ورلدكام و... اعتبار اعداد و ارقام حسابداري كه مهمتر ين بخش گزارشگري مالي را تشكيل مي دهند، به شدت زير سؤال رفته است؛ به طوري كه سرمايه گذاران اعتمادي به صورت هاي مالي تهيه شده توسط مديريت ندارند(دينداريزدي، 1389).

وقوع این رسوایی های مالی باعث نشانه رفتن انگشت اتهام به سوی حسابداری ، گزارشگری مالی و حسابرسان این شرکت ها شد . پیامد این نگرانی ها به شکل تغییرات بنیادین و گسترده در حوزه نظارت بر شرکت ها و بازار سرمایه نمود یافت که از آن جمله می توان به تفکر تقویت ساختار نظام راهبری شرکت ها و قوانین و مقررات اشاره کرد ( بولو ، 1387).

بررسی علت ها و شرایط وقوع فروپاشی ها مشخص کرده است که در موراد نبود نظارت بر مدیریت ، حاکمیت ناقص سهامداران بر چگونگی اداره کار ها و سپردن اختیارات نامحدود به مدیران اجرایی زمینه مساعدی برای سوء استفاده آنها فراهم کرده است . جلوگیری از بروز چنین وضعیتی مستلزم اشراف صحیح سهامداران از طریق نظارت دقیق بر هئیت مدیره و حسابرسی منظم شرکت ها که در مجموع تحت عنوان راهبری شرکتی شناخته می شود ( بنویدی ، 1385).

تحقیقات نشان دادند که ساختار حاکمیت شرکتی ضعیف با کیفیت گزارشگری مالی پایین و مشکل کنترل داخلی در ارتباط است . کیفیت محیط حاکمیت شرکتی روی ارزیابی میزان ریسک کنترل  و ذاتی اثر می گذارد و به موجب آن روی ماهیت ، زمانبندی و میزان آزمون های حسابرسی اثر گذار خواهد بود . یک نظارت قوی به طور بالقوه بودجه زمانی حسابرس ( برای مثال ، به طور بالقوه اندازه نمونه را کم می کند ) را کاهش می دهد و بی عیبی صورت های مالی را افزایش می دهد و در نتیجه باعث افزایش کارایی و کارآمدی حسابرسی می شود . ریسک حسابرسی به اثر متقابل ریسک ذاتی ( ناشی از ویژگی های شرکت ) ، ریسک کنترل ( به کیفیت کنترل داخلی مرتبط است ) و ریسک عدم کشف ( به شکست روش های حسابرسی در کشف اشتباهات با اهمیت وابسته است ) مربوط است .بنابراین مطابق چارچوب ریسک حسابرسی ، حاکمیت شرکتی ضعیف احتمالا میزان ارزیابی ریسک ذاتی و ریسک کنترل را افزایش می دهد . افزایش این ریسک ها روی بودجه زمانی حسابرسی ، که باعث افزایش حق الزحمه حسابرسی مستقل می شود اثر می گذارد (دسندر و همکاران ، 2011).

  با رشد رقابت در حرفه ، موسسات حسابرسی ضرورت ارائه خدمات با کیفیت هر چه بهتر و بهای کمتر به بازار را بیشتر دریافته اند . موسسات حسابرسی برای رقابت بر پایه ایی به غیر از کیفیت و متفاوت کردن خدمات ، به دنبال بهینه نمودن حق الزحمه خود و بهترین پیشنهاد برای آن هستند ؛ بدین ترتیب که هم درآمد خود را حداکثر سازند و هم کار را درشرایط رقابتی از دست ندهند به همین منظور آگاهی از عوامل تاثیر گذار بر حق الزحمه حسابرسی می تواند بسیار مفید باشد، ضمن اینکه با توجه به آشفتگی های خاص در بازار کار حسابرسی ، هیچ مبنای مشخصی برای تعیین حق الزحمه حسایرس وجود ندارد و بعضا قضاوت های حسابرسان منجر به پیشنهادهای ضد و نقیضی می گردد که تناسبی با یکدیگر ندارد .

با توجه به ارائه مطالب ذکر شده سئوالاتی ذهن محقق را به خود درگیر می کند :

1-آیا نظام راهبری به عنوان مجموعه ایی از کنترل های داخلی و خارجی می تواند از طریق کاهش ریسک گزارشگری نامطلوب و اقدامات متقلبانه به اثر بخشی و کارایی فرایند حسابرسی کمک قابل توجهی بکند. در واقع نظام راهبری بالقوه می تواند از حجم کار حسابرسی و ریسک آن بکاهد ؟ 

2-آیا مکانیزم های راهبری می توانند در تعیین حق الزحمه حسابرسان تاثیر گذار باشند ؟

2-آیا حسابرسان خواهند توانست به ارزیابی کیفیت راهبری اعمال شده در واحد های تجاری بپردازند؟

 در این تحقیق ابتدا به بررسی ارتباط بین برخی از مکانیزم های حاکمیت شرکتی ( استقلال هیات مدیره ، دوگانگی مسئولیت مدیر عامل ، مالکیت نهادی)و میزان حق الزحمه حسابرسی خواهیم پرداخت و در نهایت به تحلیل نتایج تاثیر  مالکیت متمرکز در  ارتباط بین ساز و کارهای حاکمیت شرکتی و حق الز حمه حسابرسی خواهیم پرداخت.

1-3 اهمیت پژوهش

1-قيمت گذاري خدمات حسابرسي، يكي از موضوعهاي مورد علاقه بسياري از محققان حسابرسي است و تاكنون مطالعات زيادي در اين زمينه انجام شده است، اگرچه روش تحقيق مورد استفاده در اين مطالعات تا حدودي با يكديگر متفاوت است، ولي اكثر آن ها يك هدف عمده را دنبال مي كنند و آن تشخيص عوامل مؤثر بر حق الزحمه حسابرسي است. آگاهي از اين عوامل هم براي صاحبكار و هم براي حسابرس مفيد است. براي بسياري از صاحبكاران، هزينه حسابرسي ، رقمي درخور توجه است. اگرچه ممكن است در شركت هاي بزرگ با حجم فروش و نقدينگي بالا يا برخي شركت هاي دولتي، توانايي پرداخت اين هزينه به راحتي ميسر باشد، ولي اكثر شركت هاي تجاري كوچك يا آنهايي كه از وضعيت مالي مناسبي برخوردار نيستند، رقم هزينه مي تواند بسيار بااهميت و سنگين باشد؛ هزينه اي كه ناگزيرند آن را پرداخت كنند. در نتيجه، از منظر صاحبكار، با شناخت عوامل مؤثر بر ميزان حق الزحمه حسابرسي، هم با مذاكره و چانه زني بر سر آنها و هم با كنترل اين عوامل در داخل سازمان، مي توان موجبات كاهش چنين هزينه اي را فراهم آورد و تحمل آن را آسانتر نمود. حسابرسان نيز با دانستن اين عوامل مي توانند خدمات خود را به شكل مناسبي قيمت گذاري كنند(گيست^[1]،1992).

2-شركاي مؤسسات حسابرسي براي يافتن مشتريان جديد، حفظ مشتريان موجود و خدمات مشاوره، تحت فشار زيادي قرار گرفته اند و عدم تحقق اين نوع اهداف توسعه اي در مؤسسات حسابرسي، عواقب بدي، از جمله بركناري از كار را براي آنان در پي داشته است. به عبارت ديگر، مي توان گفت در بيست سال اخير، حرفه حسابرسي تغييرات سريع و درخور توجهي داشته است.كاهش مقررات در بازار كار حسابرسي، به مؤسسات حسابرسي اجازه داد بيشتر اهداف اقتصادي را دنبال كنند و در جستجوي رشد درآمد خود و كاهش هزينه ها در هر كار حسابرسي باشند(هيلي و پاليو^[2]،2003؛ چنسي و همکاران^[3]،2003). در چنين وضعيتي، حسابرسي موفق است كه بتواند با توجه به ويژگي هاي واحد مورد رسيدگي، بهترين برآورد را از حق الزحمه خود داشته باشد تا ضمن حفظ كيفيت كار، آن را با حداقل هزينه انجام دهد. ميزان حق الزحمه پرداختي به حسابرس از دو طريق مي تواند بر كيفيت كار حسابرسي اثر بگذارد: اول، هرچه حق الزحمه بيشتري براي حسابرس در نظر گرفته شود، تلاش وي نيز بيشتر مي گردد و كيفيت كار را بالا مي برد، ولي در اين صورت، حسابرسان از نظر مالي به مشتريان خود وابسته مي شوند و در نتيجه، به خاطر نگراني از دست دادن كار، ممكن است روش هاي حسابرسي را به شكل مناسبي انجام ندهند كه البته اين كار مي تواند بعدها عواقب مالي بدي براي آنان به همراه داشته باشد(سايمونيک^[4]،1984؛ دي آنجلو^[5]،1981).

3-درك نحوه تعيين حق الزحمه حسابرسي هم براي حسابرسان، هم صاحبكاران آن ها و هم اشخاصي كه سياستگذاري و قانونمندي را دنبال مي كنند، اهميت دارد. ايجاد مدل هايي كه حق الزحمه حسابرسي را به شكل مناسبي تعيين مي كنند(مثل مدل سايمونيك كه در آن حق الزحمه تابعي از هزينه حسابرسي- ساعات كاركرد ضربدر نرخ شارژها- و صرف ريسكي است كه حسابرس به خاطر خطر طرح دعاوي دادگاهي و زيان هاي آتي احتمالي صاحبكار در نظر مي گيرد)، يكي از بهترين ابزارهايي است كه مي تواند  به تحليل بازار كار حسابرسي و تداوم فعاليت در شرايط رقابتي كمك كند.

4-پیش بینی می شود نظام راهبری و ساز و کار های آن به کاهش ریسک حسابرسی منجر شود ؛ و حسابرسان خواهند توانست به ارزیابی کیفیت راهبری اعمال شده در واحد های تجاری بپردازند ( حساس یگانه و معیری ، 1387).

1-4 اهداف تحقیق

1-هدف کلی بررسی رابطه مکانیزم های  راهبری شرکتی  ( استقلال هیات مدیره و دوگانگی مسئولیت مدیریت ، مالکیت نهادی ) و حق الزحمه حسابرسی

2-شناسایی عوامل کاهش دهنده ریسک حسابرسی از طریق کاهش ریسک گزارشگری نامطلوب و اقدامات متقلبانه و کمک به اثر بخشی و کارایی فرایند حسابرسی

3-کاهش تضاد منافع بین مدیران و سهامداران و سایر ذینفعان و جلب اعتماد سرمایه گذاران و سایر ذینفعان نسبت به کیفیت صورت های مالی 

1-5 فرضیه ها

فرضیه اصلی:

بین مکانیزم های راهبری شرکتی و حق الزحمه حسابرسی رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه های فرعی:

فرضیه فرعی  اول :

بین استقلال هیات مدیره و حق الزحمه حسابرسی مستقل رابطه معناداری وجود دارد .

فرضیه فرعی  دوم :

بین دو گانگی مدیر عامل و حق الزحمه حسابرسی مستقل رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی سوم :

بین مالکیت نهادی و حق الزحمه حسابرسی مستقل رابطه معناداری وجود دارد .

فرضیه فرعی چهارم :

بین استقلال هیات مدیره و حق الزحمه حسابرسی مستقل برای شرکت هایی با مالکیت پراکنده نسبت به شرکت های با مالکیت متمرکز رابطه معنادار قویتری وجود دارد .

فرضیه فرعی پنجم :

بین دوگانگی مسئولیت مدیر عامل و حق الزحمه حسابرسی مستقل برای شرکت های با مالکیت پراکنده نسبت به شرکت های با مالکیت متمرکز رابطه معنادا ر قویتری وجود دارد .

فرضیه فرعی ششم :

بین مالکیت نهادی و حق الزحمه حسابرسی مستقل برای شرکت های با مالکیت پراکنده نسبت به شرکت های با مالکیت متمرکز رابطه معنادار  قویتری وجود دارد .

1-6 تعاریف اصطلاحات کلیدی

متغیر وابسته :

حق الزحمه حسابرسي(Audit Free):

منافع اقتصادي حسابرس از طريق حق الزحمه اي تأمين مي شود كه از انعقاد قرارداد با صاحبكاران عايد مي شود. حسابرسان جهت قيمت گذاري خدمات حسابرسي از عوامل گوناگوني استفاده مي كنند و تحقيقات زيادي نيز در رابطه با شناسايي و ارزيابي اين عوامل انجام شده است. مبناي تعيين حق الزحمه حسابرسي، مدت كاركرد حسابرسان مأمور انجام كار است كه متناسب با پيشرفت كار صورت حساب مي شود. نرخ حق الزحمه ساعتي هريك از حسابرسان بر حسب تجربه و مهارت و در نتيجه ميزان مسئوليتي كه به عهده دارند، متفاوت است. طبق بررسي هاي به عمل آمده، حق الزحمه حسابرسي، شامل حق الزحمه ساعات كار مستقيم، ساير هزينه هاي مستقيم(از قبيل هزينه هاي فوق العاده ماموريت خارج از مركز و اياب و ذهاب) و سربار قابل تخصيص، در مجموع به ميزان....ريال برآورد مي شود(اعتمادي، 1387).

متغیر های مستقل:

حاکميت شرکتي(Corporate Governance):

حاکميت شرکتي، مجموعة روابط ميان مديريت اجرايي، هيأت‌مديره، سهام‌داران و ساير ذي‌نفعان يا طرف‌هاي ذيربط در يک شرکت است، به عبارت ديگر، حاکميت شرکتي  نظامي‌است براي هدايت و کنترل شرکت. اين نظام، ساختار حاکميت، نحوة توزيع وظايف و مسئوليت‌ها بين مشارکت‌کنندگان مختلف مانند هيأت مديره،‌سهام‌داران و ساير ذي‌نفعان را مشخص مي‌سازد و نحوة اجراي قوانين‌و‌مقررات و رويه‌هاي تصميم‌گيري در امور مربوط به شرکت را تعيين مي‌نمايد. به اين ترتيب ساختاري شکل مي‌گيرد که نحوة تعيين اهداف شرکت، ابزار رسيدن به آن و نحوة عملکرد بر اساس آن مشخص مي‌شود(بنويدي، 1385).

استقلال هیات مدیره (PCTINDBRD):

به عضو هیات مدیره ای اطلاق می شود که در شرکت مسوولیت اجرایی رسمی نداشته باشد.

دوگانگی مسئولیت مدیریت (CEODUALITY):

به حالتی اطلاق می شود که مدیر عامل به طور همزمان رئیس هیات مدیره شرکت باشد.

درصد مالکیت نهادی (INS) :

سرمایه گذاران نهادی به سرمایه گذاران بزرگ نظیر بانکها، بیمه ها، بنیادها، موسسه های بازنشستگی و ... اطلاق می­شود. میزان مالکیت نهادی از طریق نسبت سهام عادی در اختیار سرمایه گذاران نهادی در یک شرکت به کل سهام آن شرکت محاسبه می­شود (مرادزاده فرد و همکاران،1387).

به دلیل ساختار دولتی اقتصاد کشور ما و هم چنین نقشی که دولت به عنوان سهامدار در بسیاری از شرکت ها بر عهده گرفته است ، الگوی ویژه ای از نظام راهبردی شرکت ها به وجود آورده است. نقش دولت در این الگوی خاص از راهبری به دلیل مشخص بودن انتظارات عملیاتی و هماهنگی سیاست های مالکیتی آن ، نوعی کنترل بر فعالیت شرکت های با سهامداری دولت و نهاد های دولتی را فراهم آورده است که انتظار می رود این کنترل بتواند از پیچیدگی های عملیات چنین واحد های اقتصادی بکاهد. بنابراین ، این احتمال هست که کاهش در پیچیدگی های عملیاتی هر واحد اقتصادی موجب کاهش در حق الزحمه خدمات حسابرسی شود ( رجبی و محمدی خشوئی ، 1387).

متغیر های کنترلی :

اندازه شرکت(SIZE)

یکی از عوامل ساختاری و درونی شرکت ها که بر بازده و سودآوری آن ها تاثیر دارد، اندازه ی شرکت می باشد، اندازه ی شرکت و تاثیرآن بر بازده وسودآوری توسط بسیاری از محققین مانند برک(1997)، کیم بامبرد(1986) مورد توجه قرار گرفته است.اندازه از متغیرهای محتوایی است که در محدوده ی بین سازمان و محیط قرار دارد و واز عوامل بیرونی سازمان جدا می شود، اندازه مقدار کاری را که شرکت انجام می دهد تعیین می کند که دراین پژوهش از طریق لگاریتم طبیعی دارایی ها محاسبه می­شود:

اهرم مالی

اهرم مالی بیانگر آن است که شرکت تا چه حد به تامین مالی از طریق ایجاد بدهی(استقراض) به جای افزایش سرمایه متکی است. نسبت های اهرمی، ابزارهایی جهت تعیین میزان احتمال قصور(ناتوانی) شرکت در ایفای تعهدات مربوط به بدهی هایش می­باشند. این نسبت به صورت زیر محاسبه می­گردد:

بازده دارایی ها( ROA):

بازده مجموع داراييها (ROA) را اندازه گيري مي كند كه به ازاي يك واحد  از منابع شركت چه مقدار سود در طي يك سال حاصل شده است. در واقع ROA يك نسبت سود آوري را براي شركت بيان مي كند. اين نسبت براي نشان دادن قدرت سودآوري شركت ، نسبت به جمع ارزش دفتري داراييها تهيه مي گردد كه خيلي از اوقات زماني كه بين دو يا چند شركت در يك صنعت در اندازه هاي مختلف مقايسه مي شود.

نسبت  RI :

این نسبت از طریق محاسبه مجموع حساب های دریافتی بعلاوه موجودی کالاها تقسیم بر کل دارایی ها بدست می آید.

متغیر های مجازی:

مالکیت مترکز ( درصد مالکیت سهامدار عمده) :

سهامدار عمده ، که فعالانه درگیر عملیات و تصمیم گیری در شرکت است ، ممکن است بر کنترل داخلی و فعالیت های شرکت کنترل داشته باشند. بنابراین باعث کاهش حجم رسیدگی های حسابرس و در نتیجه کاهش حق الزحمه حسابرسی مستقل شود. از سوی دیگر ، هر سهامدار عمده غیر موظف ممکن است از این تاثیر برای افزایش حسابرسی مستقل به منظور جبران کمبود کنترل های وی بر دیگر تصمیمات داخلی استفاده کند ( هی و دیگران ، 2008).

نوع حسابرس:

عبارت است از دو طبقه کلی سازمان حسابرسی و موسسات خصوصی است . در پژوهش حاضر از یک متغیر مجازی دو وجهی صفر و یک برای سنجش نوع حسابرس شرکت استفاده شده است.

1-7 کلیات تحقیق

در این تحقیق ابتدا مقدمه ایی ذکر گردید مبنی بر این که چرا نظام راهبری شرکتی و نیاز به حسابرس مسقل ایجاد گردیده و سپس به دنبال آن بیان مسئله و دلایل ضرورت تحقیق و اهداف تحقیق  مطرح گردید. و سپس یک فرضیه اصلی و  شش فرضیه فرعی مطرح گردیدو در پایان به تعاریف واژه ها و اصطلاحات کلیدی پرداخته شد.

منابع وماًخذ

الف ) منابع فارسی

1- اسلامی بید گلی، غلامرضاوزارعی،حسین (1382).پژوهشی تجربی پیرامون روش های آماری در حسابرسی .مجله بررسی های حسابداری وحسابرسی ،سال دهم شماره33،ص 107،دانشگاه تهران .

2- انجمن حسابداری آمریکا(1377).بیانیه مفاهیم بنیادی حسابرسی ، علی نیکخواه آزاد، تهران، سازمان حسابرسی .

3- حساس یگانه،یحیی وخالقی بایگی،احمد(1383).فاصله انتظاراتی بین حسابرسان واستفاده کنندگاناز نقش اعتبار دهی حسابرسان مستقل،مجله بررسی های حسابداری وحسابرسی ،سال یازدهم،شماره35،ص 29،دانشگاه تهران .

4- حساس یگانه،یحیی وقاسمی ،محسن(1384).محتوای اطلاعاتی کسری ذخایر مورداشاره در گزارش حسابرسی ،مجله بررسی های حسابداری وحسابرسی ،سال 12،شماره 42،ص 21،دانشگاه تهران.

5- والاس ،وانداای (1381).نقش اقتصادی حسابرسی در بازارهای آزادوبازارهای تحت نظارت ،حامی امیر اصلانی ، تهران، سازمان حسابرسی .

6-  مجتهد زاده ؛ویدا وآقایی ؛ پرویز(1383). عوامل موثر بر كيفيت حسابرسي مستقل از ديدگاه حسابرسان مستقل واستفاده كنندگان ، مجله بررسيهاي حسابداري وحسابرسي دانشگاه تهران

7- علوي طبري ، سيد حسين ( 1382 ) .رابطه بين مخارج صرف شده براي حسابرسي داخلي با حق الزحمه حسابرسي مستقل ، رساله دكتري حسابداري  ، دانشگاه علامه طباطبا يي

8- دكتر آذر؛عادل و دكتر مؤمني؛ منصور.   آماروكاربرد آن درمدريت ، جلد دوم (تحليل آماري ) انتشارات سمت

9- دكتر مؤمني؛منصور فعال قيومي؛علی. تحليل هاي آماري با استفاده از spss؛ انتشارات كتاب نو

10- رجبي ؛ روح اله (1384 ). عوامل مؤثر بر قدرت حرفه اي حسابرسي مستقل ، رساله دكتري حسابداري ،دانشگاه علامه طبا طبا يي

11- سجادي سيد حسين وناصح. ( 1382) سودمندي حسابرسي مستقل صورتهاي مالي ، مجله بررسي هاي حسابداري وحسابرسي ، سال دهم شماره 33 دانشگاه تهران

12- سجادي؛ سيد حسين وابراهيمي مند؛ مهدي. (1384) عوامل افزاينده ي استقلال حسابرس مستقل ، مجله برسي هاي حسابداري وحسابرسي ، سال 12 شماره 40،دانشگاه تهران.

13- نقش اقتصادی حسابرسی دربازارهای تحت نظارت . (ترجمه:حامی امیر اصلانی)، تهران سازمان حسابرسی.

14-جامعه حسابداران رسمی ایران(1382)؛ مجموعه قوانین ومقررات ؛ تهران جامعه حسابداران رسمی ایران.

15- خاکی؛ غلامرضا.(1384) روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی؛ تهران اننتشارات بازتاب.

16- نوروش ؛ ایرج ودیگران. حسابرسی؛ تهران اتشارات ترمه.

17- حساس یگانه؛ یحیی.(1384)فلسفه حسابرسی؛ تهران شرکت انتشارات علمی وفرهنگی.

18-  پارسائیان؛ علی و جهانخانی؛ علی. (1375) فرهنگ اصطلاحات مالی ؛ تهران-موسسه مطالعات وپژوهش های بازرگانی

19- دلاوری .ج،1377،بررسی تاثیر تامین مالی بر روی نسبت بازده حقوق صاحبان سهام شرکت های بورس اوارق بهادارتهران ،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس .

20- شباهنگ.ر،1381،تئوری حسابداری ،مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری وحسابرسی سازمان حسابرسی .

21- شباهنگ.ر،1381 ، مدیریت مالی ، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری وحسابرسی سازمان حسابرسی.

22- لطفی.ع ،1383، بررسی تاثیرساختار مالی برهزینه حقوق صاحبان سهام وقیمت بازار سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران ،پایان نامه کارشناسی ارشدحسابداری ،دانشگاه آزاد واحد علوم وتحقیقات .